Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου 2009

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ Ρόμπερτ Μπόυλ,1627-1691 (Robert Boyle)






Ρόμπερτ Μπόυλ,1627-1691 (Robert Boyle)



Θεωρείται ο θεμελιωτής της σύγχρονης χημείας. Γεννήθηκε στο Γουότερφορντ της επαρχίας Κορν και ήταν το έβδομο αγόρι του πρώτου κόμη του Κορν (και το δέκατο τέταρτο παιδί στην οικογένεια). Προικισμένος με ιδιαίτερα πνευματικά χαρίσματα, άρχισε να φοιτά στο Ήτον σε ηλικία 8 ετών, ενώ ήδη μιλούσε Ελληνικά και Λατινικά.
Το εκπαιδευτικό όμως σύστημα του κολεγίου δεν ικανοποίησε το νεαρό Μπόυλ, που αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές του στα μεγάλα πνευματικά κέντρα της Ευρώπης. Έτσι, με συνοδεία δασκάλου ταξίδεψε (1639-44) στη Γαλλία, την Ελβετία, τη Γερμανία και την Ιταλία. Το 1641 γνώρισε στην Πάντοβα το Γαλιλαίο και εντυπωσιάστηκε από το έργο του. Επίσης, μελέτησε και τον Καρτέσιο. Μετά το θάνατο του πατέρα του, ο Μπόυλ έζησε 10 χρόνια στο πατρικό κτήμα στο Στώλμπριτζ του Ντόρσετ, όπου, μακριά από τα δεινά του εμφύλιου πολέμου, μελέτησε φιλοσοφία, θεολογία και φυσικές επιστήμες, έγραψε δοκίμια ηθικής και πραγματοποίησε χημικά και ιατρικά πειράματα. Άλλοι πνευματικοί άνθρωποι που επηρέασαν τη σκέψη του Μπόυλ την περίοδο αυτή ήταν ο Παράκελσος, ο Μπερναντίνο Τελέσιο, ο Φράνσις Μπέικον, ο Τομάσσο Καμπανέλλα και ο Βαν Χέλμοντ.Το 1656 ο Μπόυλ εγκαταστάθηκε στην Οξφόρδη, όπου έστησε ένα μικρό χημικό εργαστήριο, με βοηθό τον Ρόμπερτ Χουκ. Έγινε επίσης μέλος μιας συντροφιάς λογίων, του γνωστού ως «Αόρατου Κολεγίου», που απαρτιζόταν από σημαντικούς φιλόσοφους και επιστήμονες της εποχής. Αντίθετα προς τη γενική δυσπιστία των λογίων προς την αξία του πειράματος, η ομάδα αυτή υποστήριζε την ανάγκη της πειραματικής εξακρίβωσης των θεωρητικών θέσεων και, όταν το 1663 αποτέλεσε τον πυρήνα της Βασιλικής Εταιρείας, το ρητό που υιοθέτησε ήταν: “Nullius in verba” (δηλαδή τίποτα [μόνο] με λόγια). Το 1668 ο Μπόυλ πήγε στο Λονδίνο και έμεινε στο σπίτι της αδερφής του, όπου γνώρισε πολλές σημαντικές προσωπικότητες. Συνεχίζοντας να ασχολείται με την επιστημονική έρευνα (που εκτείνεται από τη φυσική και τη χημεία ως την ιατρική και τη θρησκεία) και το γράψιμο, αρνήθηκε τίτλους ευγενείας και μια επισκοπική θέση, ενώ απέφευγε και τη ζωή των αυλικών. Το 1680 αποποιήθηκε την προεδρία της Βασιλικής Εταιρείας, γιατί δε συμφωνούσε με τη διατύπωση του όρκου που ήταν υποχρεωμένος να δώσει. Έμεινε στο Λονδίνο ως το θάνατό του, έχοντας αποκτήσει μεγάλη φήμη και τιμηθεί τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό.Ο Μπόυλ άρχισε το 1657 σημαντικά πειράματα στα αέρια με συνεργάτη τον Χουκ, ο οποίος βελτίωσε την αντλία κενού του Όττο φον Γκέρικε. Η αντλία αυτή που πήρε το όνομα του Μπόυλ (machina Boyleana), τον βοήθησε να επιτύχει υψηλά κενά, να δείξε ότι η απουσία αέρα παρεμποδίζει τη μετάδοση του ήχου και να επιβεβαιώσει τη θεωρία του Γαλιλαίου, σύμφωνα με την οποία όλα τα σώματα πέφτουν με την ίδια ταχύτητα στο κενό. Έδειξε ακόμη ότι χωρίς αέρα δεν είναι δυνατή η ζωή και η καύση και ότι με την αναπνοή καταναλώνεται μέρος μόνο του αέρα.Το 1660 έκανε γνωστό το φημισμένο πείραμα που αφορούσε την «πίεση» των αερίων - δηλαδή τη δύναμη που ασκούν, σε κάθε μονάδα επιφάνειας τα μόρια των αερίων που προσκρούουν πάνω της. Ο Μπόυλ απέδειξε ότι η πίεση είναι αντιστρόφως ανάλογη του όγκου ενός αερίου - πράγμα που σημαίνει ότι μεγαλώνει με τη συμπίεση - εφόσον η θερμοκρασία διατηρείται σταθερή.Το συμπέρασμα αυτό είναι γνωστό σαν «Νόμος του Boyle» : «Η πίεση μιας ποσότητας αερίου είναι αντιστρόφως ανάλογη προς τον όγκο του, εφόσον η θερμοκρασία του παραμένει σταθερή».Ένα ακόμη σημαντικό γεγονός που συνδέεται με το πείραμα των αερίων είναι ότι ο Μπόυλ δημοσίευσε όλες τις λεπτομέρειες της διεξαγωγής του και την τακτική αυτή εφάρμοσε κατόπιν σε όλες τις εργασίες του, υποστηρίζοντας ότι οι επιστημονικές εργασίες πρέπει να δημοσιεύονται γρήγορα και με κάθε λεπτομέρεια, αντίθετα με τη μυστικοπάθεια που επικρατούσε μέχρι τότε, για να ωφεληθούν και άλλοι επιστήμονες από τη δυνατότητα επανάληψης των πειραμάτων . Η θέση αυτή του Μπόυλ είχε σημαντική επίδραση στην εξέλιξη της επιστήμης σε όλους τους κλάδους.Το πείραμα με τον αέρα ήταν και το έναυσμα για την ανάπτυξη της σωματιδιακής θεωρίας του Μπόυλ. Συγκεκριμένα, η συμπεριφορά του αέρα τον οδήγησε στο συμπέρασμα ότι αυτός αποτελείται από μικρά σωματίδια που τα χωρίζει κενό και έτσι μπορούν να πλησιάσουν μεταξύ τους, ή να απομακρυνθούν, ανάλογα με την πίεση που τους εξασκείται. Στη διαμόρφωση της σωματιδιακής θεωρίας της ύλης ο Μπόυλ επηρεάστηκε από τις θεωρίες του Δημόκριτου και του Γάλλου φιλόσοφου Γκασσαντί. Ο Ιρλανδός χημικός θεώρησε ότι η ύλη αποτελείται από καθορισμένα αδιαίρετα βασικά σωματίδια, που είναι δυνατόν να συνδυαστούν μεταξύ τους και να δώσουν όλα τα υλικά σώματα. Η ποικιλία των τελευταίων οφείλεται στο διάφορο τρόπο σύνδεσης των σωματιδίων μεταξύ τους, καθώς αυτά μπορούν να ενωθούν και να ξαναχωριστούν, σε απειρία συνδυασμών. Το σχήμα, το μέγεθος και η κίνηση των σύνθετων σωματιδίων εξηγούν όλες τις ιδιότητες μιας συγκεκριμένης ουσίας. Με τη θεωρία του αυτή, που την εξέθεσε το 1661 στο σύγγραμμά του «Ο σκεπτικιστής χημικός» (Sceptical Chymist), o Mπόυλ απέρριπτε τα τέσσερα στοιχεία του Αριστοτέλη (γη, νερό, αέρας, φωτιά), όπως και τις τρεις αρχές του Παράκελσου (άλας, θείο, υδράργυρος) και έφτασε πολύ κοντά στη σημερινή θεώρηση της δομής της ύλης. Δε διέκρινε βέβαια χημικά στοιχεία, αλλά εισήγαγε την έννοια του «ατόμου» (δηλαδή αδιαιρέτου) υλικού σωματιδίου ως του απλούστερου που θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη μέθοδο της χημικής ανάλυσης. Στο σύγγραμμά του «Προέλευση των μορφών και των ιδιοτήτων» (Origin of the Forms and Qualities, 1666) δίνει την ατομική του θεωρία στην πλήρη της μορφή, αποδίδοντας και τα φυσικά φαινόμενα στη διαφορετική οργάνωση και κίνηση των υλικών σωματιδίων.Πρόσφατες έρευνες πρόσθεσαν μια νέα διάσταση στην κατανόηση της φιγούρας του Μπόυλ, αποδεικνύοντας την πολυπλοκότητα της εικόνας του για τον κόσμο και τη σχέση του με την αλχημική παράδοση. Σύμφωνα με τις έρευνες αυτές, ο Μπόυλ όπως και κάποιες άλλες μεγάλες μορφές του 18ου αιώνα (όπως ο Ισαάκ Νεύτων), συνήθως παρουσιάζονται σαν τους πρωτοπόρους της σύγχρονης επιστήμης που αναδύθηκε από τις στάχτες των Μεσαιωνικών τεχνών, όπως η αλχημεία και η αστρολογία. Η αλήθεια είναι διαφορετική. Ο Ρόμπερτ Μπόυλ, όπως και ο Ισαάκ Νεύτων (και ίσως ο Τζον Λόκ), ήταν και αυτός αφοσιωμένος στις μυστικιστικές τέχνες. Όπως ήδη έχουμε δει, η πιο γνωστή θεωρία του Μπόυλ είναι οι εξισώσεις που περιγράφουν τη σχέση μεταξύ της πίεσης και του όγκου στα αέρια. Η επιτυχία του να δημιουργήσει κενό, αναιρώντας έτσι θεαματικά το ρητό του Αριστοτέλη «η Φύση απεχθάνεται το κενό», σφράγισε τη θέση του ως ιδρυτή της σύγχρονης επιστήμης.Οι επιτυχίες του αυτές όμως, οδήγησαν τους μελετητές της ιστορίας της επιστήμης να αγνοήσουν την πρακτική του ενασχόληση με την αλχημεία. Τους οδήγησε επίσης στο να παραλείπουν να αναφέρουν και να μελετούν τις χιλιάδες σελίδες που άφησε πίσω του ο Μπόυλ με αναφορές σε αλχημιστικές πρακτικές. Κάτι που σίγουρα δε βοήθησε στη μελέτη αυτών των σελίδων ήταν το γεγονός ότι ο Μπόυλ συνήθιζε να κρυπτογραφεί τα αλχημικά γραπτά του με έναν βασανιστικά βαρετό κώδικα, αποτελούμενο από ελληνικούς και εβραϊκούς όρους, διανθισμένο από ένα καταιγισμό εκ πρώτης όψεως ανόητων όρων, με σκοπό να προστατεύσει τις παραδοσιακές δοξασίες.Ενώ ο Νεύτωνας ασχολιόταν με τη θεωρητική φυσική, ο Μπόυλ ίδρωνε πάνω από τον αλχημικό του φούρνο, αναζητώντας επίμονα τη φιλοσοφική λίθο, τα μέσα για τη μετάλλαξη των κατώτερων μετάλλων σε χρυσό. Ο Μπόυλ πίστευε στην αλχημική μετάλλαξη. Ο ίδιος υποστήριζε ότι σε ταξίδια του στο εξωτερικό είχε δει με τα ίδια του μάτια μερικά κατώτερα μέταλλα να μεταλλάσσονται σε χρυσό, και για το λόγο αυτό έστειλε ένα γράμμα στην Αγγλική κυβέρνηση, που ανέφερε : «Σας καλώ να ακυρώσετε το διάταγμα που απαγορεύει την αλχημική παρασκευή του χρυσού, διότι μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στην πρόοδο της επιστήμης». Ανησυχούσε μήπως νόμοι τέτοιου είδους παρεμποδίσουν την ανακάλυψη νέων στοιχείων, που γι' αυτόν δεν είναι πια ο αέρας, το νερό, η φωτιά και η γη του Αριστοτέλη, αλλά ουσίες πιο πρακτικές που μπορούν να συνδυαστούν και να δώσουν άλλες ενώσεις. Ο Μπόυλ είχε μεγάλο ενδιαφέρον για τη «φιλοσοφική αλχημεία», σε αντίθεση με τους χυδαίους (vulgar), όπως τους αναφέρει, χημικούς και τσαρλατάνους που αναζητούσαν το υλικό κέρδος. Πίστευε πως θα μπορούσε να σχηματίσει και να κάνει γνωστό ένα σωστό θεωρητικό πλαίσιο για την αλχημική μετάλλαξη.